Τι είναι το μέλασμα;

Το μέλασμα (κοινώς ¨πανάδα¨) είναι ένα πολύ συχνό πρόβλημα στη δερματολογία. Αφορά στην εμφάνιση καφέ-γκρι κηλίδων σε ηλιοεκτεθειμένα σημεία όπως το πρόσωπο αλλά και το ντεκολτέ ή οι πήχεις. Προσβάλλει συχνότερα τις γυναίκες και τους σκούρους φωτότυπους δέρματος. Δεν εμφανίζει ενοχλήματα. Πρόκειται  για αμιγώς αισθητικό πρόβλημα.

Ποιες είναι οι αιτίες του μελάσματος;

Η βασική αιτία είναι ακόμη αδιευκρίνιστη. Για κάποιο λόγο σε ορισμένους ασθενείς τα μελανινοκύτταρα παθαίνουν «ακράτεια μελανίνης» δηλαδή παράγουν υπερβολικά μεγάλες ποσότητες «χρώματος». Αυτοί οι ασθενείς είναι κυρίως γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας και με σκούρο δέρμα.

Γνωρίζουμε όμως πολύ καλά ποιοι παράγοντες οδηγούν στην εμφάνιση των πανάδων:

1. Υπεριώδης ακτινοβολία: Τα μελανινοκύτταρα του δέρματος είναι ευαίσθητα στη δράση του ήλιου. Η «ακράτεια μελανίνης» εμφανίζει επιδείνωση τους θερινούς μήνες ενώ είναι ηπιότερη το χειμώνα. Αυτός είναι και ο λόγος που το μέλασμα υποτροπιάζει κάθε καλοκαίρι.
2. Ορμονικές αλλαγές: Συχνά οι πανάδες κάνουν την εμφάνισή τους κατά τη διάρκεια μιας εγκυμοσύνης ή μετά από αυτήν («μάσκα της εγκυμοσύνης» είναι ο όρος στη δερματολογία). Επίσης κατά την εμμηνόπαυση ίσως δούμε μείωση ή και εξαφάνιση των πανάδων. Ο λόγος είναι η ευαισθησία των μελανινοκυττάρων στη δράση των οιστρογόνων που ο οργανισμός παράγει.
3. Αντισυλληπτικά: Η λήψη αντισυλληπτικών δηλαδή η χορήγηση ορμονών για ιατρικούς λόγους ή ως μέσο αντισύλληψης μπορεί να πυροδοτήσει μέλασμα.
4. Καλλυντικά και θεραπείες περιποίησης: Η χρήση σκευασμάτων που ερεθίζουν το δέρμα ή επεμβατικές θεραπείες περιποίησης χωρίς τη χρήση αντηλιακού μπορεί να οδηγήσουν στην εμφάνιση πανάδων.

Πώς γίνεται η διάγνωση του μελάσματος;

Η διάγνωση του μελάσματος είναι απλή για το δερματολόγο ο οποίος την κάνει με την κλινική εξέταση. Το πόσο βαθιά στο δέρμα φτάνει η αυξημένη εναπόθεση μελανίνης ο γιατρός το βλέπει με μια ειδική μέθοδο εξέτασης που κάνει με τη βοήθεια της ειδικής λυχνίας του Wood. Το βάθος  μπορεί να έχει σημασία τόσο στην επιλογή της κατάλληλης θεραπείας όσο και στην πρόγνωση. Όσο πιο  βαθιά η εναπόθεση χρωστικής τόσο πιο δύσκολη και μακροχρόνια η αγωγή.

Ποιες είναι οι διαθέσιμες  θεραπείες για το μέλασμα;

Καταρχήν να ξεκαθαρίσουμε ότι στο μέλασμα μπορούμε να πετύχουμε πλήρη αλλά όχι οριστική ύφεση. Κι αυτό γιατί η ευαισθησία των μελανινοκυττάρων σε πιθανή επανέκθεση στον ήλιο συνεχίζει να υπάρχει και θα εκδηλωθεί αν δε λάβουμε τα κατάλληλα μέτρα.

H δερματολογία διαθέτει πλέον μια ποικιλία θεραπευτικών μέσων για την παναδα. Τα κυριότερα είναι:

• Υδροκινόνη. Ισχυρή λευκαντική ουσία σε μορφή κρέμας μόνη της ή σε συνδυασμό με άλλες λευκαντικές ουσίες (μείγμα  Klingman). Η αγωγή διαρκεί τουλάχιστον 2 μήνες. Ποτέ μαζί με εγκυμοσύση ή θηλασμό.
• Τοπικά ρετινοειδή και κορτικοειδή.
• Αζελαϊκό οξύ σε μορφή κρέμας. Έχει βρεθεί ότι καταστέλλει την παραγωγή μελανίνης στην παναδα.
• Χημικά peeling όπως ΑΗΑs ή TCA. Ιδιαίτερα αποτελεσματικά στο επιφανειακό μέλασμα.
• Καλλυντικά προϊόντα με συνδυασμό λευκαντικών και απολεπιστικών ουσιών. Μπορεί να παρέχουν και αντηλιακή προστασία. Συνήθως είναι κατάλληλα για μια ήπια παναδα ή ως θεραπεία συντήρησης.

Πως μπορεί να αποφύγει κανείς την επανεμφάνιση του μελάσματος;

Κανείς δε μπορεί να αποκλείσει ότι μια παναδα θα ξαναβγεί ακόμη και μετά από μια άκρως επιτυχημένη αγωγή. Μάλλον είναι ο κανόνας ειδικά σε μια χώρα με μεγάλη ηλιοφάνεια όπως η Ελλάδα. Ωστόσο αυτό μπορεί να περιοριστεί πολύ αν ακολουθηθούν τα απαραίτητα μέτρα προφύλαξης. Τα κυριότερα είναι:

1. Αποφυγή έκθεσης στον ήλιο και χρήση αντηλιακής κρέμας 12 μήνες το χρόνο. Ελάχιστα λεπτά απροστάτευτης έκθεσης στον ήλιο είναι ικανά να καταστρέψουν μήνες συνεχούς θεραπείας. Φυσικά η φύση του προβλήματος είναι αντένδειξη για ηλιοθεραπεία ή σολάριουμ.
2. Διακοπή της λήψης αντισυλληπτικών εκτός απόλυτης ιατρικής ένδειξης ή επιθυμίας της ασθενούς να τα λαμβάνει έτσι κι αλλιώς.
3. Ευλαβική τήρηση των οδηγιών μετά από επεμβατικές θεραπείες προσώπου για αποφυγή ηλιοέκθεσης όταν αυτό είναι απαραίτητο.