Το παρακάτω άρθρο απαντάει σε βασικά ερωτήματα σχετικά με την κοινή ακμή, τις αιτίες της, τις μορφές και τους τύπους της. Επίσης διευκρινίζει ερωτήματα που καλείται ένας δερματολογος να απαντήσει συχνά όπως ποιες είναι οι εναλλακτικές μας στη θεραπεία ακμής, πόσο ασφαλής είναι η θεραπεία με ισοτρετινοΐνη, εάν είναι συχνό τα σπυράκια να αφήνουν σημάδια και πως αυτά αντιμετωπίζονται.

Τι είναι η ακμή;

Η ακμή είναι μια χρόνια φλεγμονώδης νόσος του δέρματος που επηρεάζει με την ίδια συχνότητα άνδρες και γυναίκες. Την βλέπουμε κυρίως με την είσοδο στην εφηβεία ωστόσο μπορεί να εμφανιστεί και σε μεγαλύτερες ηλικίες. Ο δερματολογος συχνά έρχεται αντιμέτωπος με ένα πρόσωπο γεμάτο σπυράκια.

Τι προκαλεί την ακμή;

Στην ουσία η ακμή είναι μια ιδιοσυγκρασιακή ανταπόκριση του δέρματος σε μια κατηγορία ορμονών, τα ανδρογόνα. Η παραγωγή ανδρογόνων αρχίζει ιδιαίτερα κατά την εφηβεία. Τα ανδρογόνα  ¨μαστιγώνουν¨ τους σμηγματογόνους αδένες και προκαλούν την υπερπαραγωγή σμήγματος που είναι το φυσικό λιπαντικό της επιδερμίδας. Η λιπαρότητα του δέρματος αποτελεί το βασικό υπόβαθρο της ακμής.

Η λιπαρότητα είναι η αιτία για μια σειρά αλλαγών στην μικροχλωρίδα του δέρματος. Ένα μικρόβιο (το P.Acnes) εποικίζει το δέρμα μας και διεισδύει στους σμηγματογόνους αδένες. Είναι γνωστό από παλιά ότι συμβάλει στην εκδήλωση ακμής. Τα τελευταία χρόνια ο ρόλος της μικροχλωρίδας/μικροβιώματος του δέρματος στην γένεση της ακμής διερευνάται συστηματικά.

Βλέπω πολλούς διαφορετικούς τύπους εξανθήματος στο πρόσωπο. Για ποιο λόγο;

Ο λόγος είναι ότι η ακμή έχει πολλούς διαφορετικούς τύπους εξανθήματος που ο καθένας έχει τη σημασία του. Γενικά τις χωρίζουμε σε προφλεγμονώδεις, φλεγμονώδεις και μεταφλεγμονώδεις βλάβες της ακμής.

Οι  προφλεγμονώδεις βλάβες είναι οι  κλειστοί και ανοιχτοί φαγέσωρες (τα άσπρα και τα μαύρα ¨κεφαλάκια¨) που αποτελούν τη βασική βλάβη της νόσου. Όταν τα βλέπουμε καταλαβαίνουμε πως η ακμή φουντώνει.  Μόνο όταν δεν υπάρχουν μιλάμε για ύφεση της νόσου. Επίσης είναι η κυρίαρχη βλάβη στον ειδικό τύπο ακμής που ονομάζεται φαγεσωρική.

Επίσης υπάρχουν οι φλεγμονώδεις βλάβες δηλαδή οι βλατίδες , τα οζίδια και τα  φλυκταινίδια ( τα γνωστά ¨μπιμπίκια¨ ή σπυράκια) που ο αριθμός και η έκτασή τους καθορίζουν τη βαρύτητα της ακμής. Δηλαδή αν έχουμε ήπια, μέτρια ή σοβαρή  βλατιδοφλυκταινώδη ακμή.

Τέλος υπάρχουν οι μεταφλεγμονώδεις βλάβες της ακμής δηλαδή οι κύστεις, τα συρίγγια και οι ουλές, που είναι δηλωτικά σοβαρής ακμής. Η παρουσία τους και μόνο σημαίνει ότι η ακμή είναι κυστική/ουλωτική, που είναι η σοβαρότερη μορφή ακμής και αποτελεί απόλυτη ένδειξη για θεραπεία με ισοτρετινοΐνη.

Πόσο γρήγορα θα μου περάσει η ακμή;

Δυστυχώς η απάντηση είναι  ¨άγνωστο¨ . Ο δερματολογος δε μπορεί να δώσει ακριβή χρονικό ορίζοντα. Η μέση διάρκεια της ακμής κυμαίνεται στα 4-12 χρόνια. Ωστόσο η ακμή που βγαίνει σε μεγαλύτερες ηλικίες είναι ιδιαίτερα επίμονη.

Ποιες διαθέσιμες θεραπείες υπάρχουν για την ακμή;

Το θεραπευτικό μας πλάνο το καθορίζει η βαρύτητα της ακμής, η ηλικία του ασθενούς, ο βαθμό συνεργασίας του και τις επιθυμίες του. Το τελευταίο είναι ιδιαίτερα σημαντικό καθώς στην ακμή ο γιατρός προτείνει αλλά δεν επιβάλλει θεραπείες.

Η θεραπεία δεν είναι φαρμακοκεντρική αλλά συνοδεύεται κι από μέτρα φροντίδας και περιποίησης του λιπαρού δέρματος. Είναι βασικό ο δερματολογος να ενημερώσει και να καθοδηγήσει σωστά τον ασθενή για το πώς πρέπει να περιποιείται το δέρμα του, να αποφεύγει να πειράξει τα σπυράκια, να χρησιμοποιεί κατάλληλα καλλυντικά, make-up κτλ.

Ειδικά στην ακμή που χαρακτηρίζεται από πολλούς φαγέσωρες έχουν θέση οι εφαρμογές χημικού peeling με σαλικυλικό οξύ και οι βαθιοί καθαρισμοί. Τα παραπάνω είναι χρήσιμα εργαλεία και καλός συνδυασμός με τη βασική θεραπεία.

Οι βασικοί τρόποι αντιμετώπισης της ακμής είναι:

1. τοπική αγωγή, για ήπιες και μέτριες ακμές
2. τοπική αγωγή + αντιβίωση από του στόματος, για μέτριες και σοβαρές ακμές
3. ισοτρετινοΐνη, για σοβαρές και πολύ σοβαρές ακμές

Την τοπική αγωγή την καθορίζει μόνο ο δερματολόγος. Είναι πολύ μεγάλο λάθος η χρήση αντιβιοτικών κρεμών και άλλων σκευασμάτων χωρίς καθοδήγηση. Κι αυτό γιατί συνήθως δημιουργούν ανθεκτικά στελέχη του μικροβίου  P.Acnes και να κάνουν την ακμή δύσκολη στη θεραπεία. Τα κυριότερα τοπικά σκευάσματα είναι τοπικά ρετινοειδή, τοπικό υπεροξείδιο του βενζοϋλίου, αζελαϊκό οξύ και τοπικά αντιβιοτικά. Η θεραπεία διαρκεί για τουλάχιστον 4 μήνες. Είναι σημαντικό ο δερματολογος να ξεκαθαρίζει ότι με την τοπική αγωγή θεραπεύουμε όλη την πάσχουσα περιοχή και δεν κυνηγάμε σπυράκια!

Λάθος επίσης είναι η μονοθεραπεία με αντιβιοτικά από του στόματος για τον ίδιο λόγο. Πρέπει πάντα να κάνουμε τοπική αγωγή με υπεροξείδιο του βενζοϋλίου για την αποφυγή ανθεκτικών στελεχών. Τα κυριότερα αντιβιοτικά είναι οι τετρακυκλίνες και τα μακρολίδια. Χρήσιμο είναι να γνωρίζει ο γιατρός  τυχόν ύπαρξη αλλεργίας σε αντιβιοτικά. Η διάρκεια της θεραπείας είναι τουλάχιστον δίμηνη.

Η ισοτρετινοΐνη είναι παράγωγο της βιταμίνης Α. Είναι η  ισχυρότερη και αποτελεσματικότερη θεραπεία που διαθέτουμε για την ακμή.  Το καλό επίπεδο συνεννόησης και συνεργασίας με το γιατρό είναι βασικό για τη θεραπεία. Διαρκεί περιπού 6-7 μήνες, μέχρι να φύγουν και τα τελευταία σπυράκια. Αντισύλληψη και αποφυγή εγκυμοσύνης κατά τη διάρκεια της θεραπείας και 3 μήνες μετά για τις γυναίκες είναι υποχρεωτική.

Είναι η ισοτρετινοΐνη ασφαλής θεραπεία για την ακμή;

Η θεραπεία ακμής με ισοτρετινοΐνη είναι μια δοκιμασμένη και ασφαλής θεραπεία πάντα όμως υπό την καθοδήγηση έμπειρου δερματολόγου.

Η λήψη ισοτρετινοΐνης μπορεί να πυροδοτήσει ορισμένες παρενέργειες . Η ξηροδερμία , η ξηροφθαλμία και το σκάσιμο των χειλιών είναι οι πιο κοινές και αποτελούν μάλιστα και δείκτη ανταπόκρισης στη θεραπεία.

Άλλες είναι οι πόνοι στις αρθρώσεις και η φωτοευαισθησία. Επίσης η ισοτρετινοΐνη μπορεί να ανεβάσει τα επίπεδα των τρανσαμινασών, της χοληστερίνης και των τριγλυκεριδίων στο αίμα. Αυτά είναι πλήρως αναστρέψιμα με τη διακοπή της αγωγής.

Η ισοτρετινοΐνη μπορεί να επηρεάσει τη διάθεση του ασθενούς για αυτό άτομα με γνωστό ιστορικό αυτοκτονικών τάσεων δεν την λαμβάνουν χωρίς ψυχιατρική παρακολούθηση.

Κατά τη διάρκεια της λήψης δεν είναι επιτρεπτή η σύλληψη και εγκυμοσύνη λόγω κινδύνου τερατογένεσης. Οι γυναίκες ασθενείς μπορούν να μείνουν έγκυοι 3 μήνες μετά την ολοκλήρωση της αγωγής.

Όσο διαρκεί η θεραπεία ακμής με ισοτρετινοΐνη δεν χορηγούμε αντιβιοτικά της οικογένειας των τετρακυκλινών.

Ο ασθενής πρέπει πάντα να γνωρίζει πριν την έναρξη της αγωγής για τις πιθανές παρενέργειες και τις απαραίτητες προφυλάξεις. Επίσης πρέπει να επισκέπτεται τακτικά το δερματολόγο και να διενεργεί τις αναγκαίες εξετάσεις αίματος σύμφωνα με τις οδηγίες του.

Μπορεί η νόσος να επανεμφανιστεί ακόμη και μετά τη λήψη ισοτρετινοΐνης;

Ναι. Βλέπουμε πως σε ορισμένες σοβαρές ακμές  περίπου 2 χρόνια μετά την ολοκλήρωση της θεραπεία ακμής να συμβεί υποτροπή.

Μπορεί η εμφάνιση σπυριών να εχει σχέση με ορμονικά προβλήματα;

Σε ορισμένες περιπτώσεις τα σπυράκια δεν είναι αποτέλεσμα ¨ευαισθησίας¨ του δέρματος στη δράση των ορμονών αλλά αποτέλεσμα διαταραχής των ίδιων των ορμονών. Δηλαδή μπορεί να είναι ένα σύμπτωμα ενός υποκείμενου ορμονικού προβλήματος. Οι κυριότερες περιπτώσεις είναι το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών και η υπερπλασία των επινεφριδίων. Η πρώτη αφορά στις γυναίκες ενώ η δεύτερη και στα δυο φύλα. Σε αυτές τις περιπτώσεις  η ακμή είναι εμμένουσα, δε βελτιώνεται από τις γνωστές θεραπευτικές λύσεις. Τότε ο δερματολογος δουλεύει μαζί με ένα γυναικολόγο ή ενδοκρινολόγο για τον καθορισμό μιας  πιο συνολικής στρατηγικής για θεραπεία ακμής.

Μπορεί η ακμή να ταλαιπωρεί και στην ενήλικο ζωή;

Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που βλέπουμε ακμή σε ενήλικες άνδρες και γυναίκες. Δυστυχώς αυτά τα περιστατικά είναι μακροχρόνια. Αυτές οι περιπτώσεις πάντα είναι υπό εξέταση για να αποκλείσουμε υποκείμενο ορμονικό υπόβαθρο. Κάποιες φορές ειναι αναγκαίο να αποκλείσουμε καταστάσεις που μοιάζουν με ακμή αλλά δεν είναι.

Έχω ουλές και σημάδια από την ακμή μου. Υπάρχει τρόπος να φύγουν;

Ναι! Πλέον η δερματολογία διαθέτει πολλούς τρόπους θεραπείας ουλών. Οι κυριότερες θεραπείες για αυτά είναι το χημικό peeling, το fractional CO2 laser και το microneedling. Μέσω επαναλαμβανόμενων συνεδριών που τη συχνότητά τους καθορίζει ο δερματολογος επιτυγχάνουμε προοδευτική ενεργοποίηση μηχανισμών ανάπλασης και αποκατάστασης  της επιδερμίδας αλλά και των βαθύτερων στρωμάτων του δέρματος . Αυτό το ¨ξύπνημα¨ του δέρματος στις περιοχές των ουλών οδηγεί στην προοδευτική εξάλειψή τους.

Σε περίπτωση που έχει γίνει θεραπεία με ισοτρετινοΐνη περιμένουμε για ένα διάστημα 12 μηνών από το τέλος της θεραπείας ώστε να ξεκινήσει η αντιμετώπιση των ουλών. Δείτε περισσότερα εδώ.